นวตกรรมไม้ไผ่ 4.0
ผลงานนวัตกรรมภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพ ประจำปี 2562
ชื่อผลงาน ไม้ไผ่ 4.0
ประเภทนวัตกรรม นวัตกรรมด้านผลิภัณฑ์ (Product Innovation Project)
สรุปผลงานโดยย่อ ไม้ไผ่ 4.0 คือการประดิษฐ์คิดค้นและพัฒนามาจากแนวความคิดการบริหารกล้ามเนื้อและข้อต่อในร่างกาย ซึ่งแหล่งที่มาของนวัตกรรมนี้คือ การใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ในชุมชน ผสมผสานกับการเรียนรู้ผ่านทางเทคโนโลยีจากสื่อออนไลน์ มาเป็นไม้ไผ่ 4.0 ซึ่งไม้ไผ่ 4.0 นั้นได้ประดิษฐ์ขึ้นเพื่อใช้ในการบริหารร่างกาย ทางผู้ศึกษาได้ทำการทดลองใช้กับกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และกลุ่มผู้สูงอายุ ที่มีปัญหาเรื่องการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ และข้อต่อจำนวน 32 ราย พบว่า หลังจาการใช้ไม้ไผ่ 4.0 ในการบริหารร่างกาย ติดต่อเป็นเวลา 4 เดือน มีผู้ที่สามารถบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อลดลงร้อยละ
วัตถุประสงค์
1. เพื่ออนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น
2. เพื่อลดอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อโดยไม่ต้องใช้ยาแผนปัจจุบัน
แนวคิดการพัฒนานวัตกรรม
หลักการและเหตุผล
ผู้ศึกษาได้เป็นอาสาสมัครสาธารณสุข และ ผู้ช่วยแพทย์แผนไทยทำงานในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล โดยให้บริการนวดแผนไทย การฟื้นฟูกล้ามเนื้อและข้อต่อ การบริบาลหญิงหลังคลอด การใช้ยาสมุนไพร และการให้ความรู้เรื่องการแพทย์ให้กับกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ ในเขตรับผิดชอบ
จาการสังเกตผู้รับบริการที่มารรับการรักษาที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบางเจ้าฉ่าด้วยอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดข้อเข่า ปวดบ่า ไหล่ และหลัง ทั้งเชิงรับและเชิงรุกในชุมชน พบว่าผู้รับบริการจะมาขอรับยาแก้ปวดข้อและคลายกล้ามเนื้อเป็นประจำมักจะมีอาการปวดท้องร่วมด้วย เนื่องจากผลข้างเคียงจากการใช้ยาแผนปัจจุบัน และเมื่อได้ทำการซักประวัติเรื่องของการดูแลสุขภาพพบว่า ขาดการออกกำลังกาย ขาดการดูแลตนเอง อย่างเหมาะสม ประกอบกับตำบลบางเจ่าฉ่ามีภูมิปัญญาท้องถิ่นเรื่องการจักสานไม้ไผ่ที่โด่งดัง ร่วมกับมีทรัพยากรในท้องถิ่นคือ ไม้ไผ่สีสุก อีกทั้งผู้ศึกษา มีความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยและอาศัยอยู่ภายในตำบลบางเจ้าฉ่า จึงได้มีเกิดแรงจูงใจในการพัฒนาไม้ไผ่ 4.0 ขึ้นเพื่อลดอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อ โดยใช้ไม้ไผ่ 4.0 ในการบริหารกล้ามเนื้อและข้อต่อสำหรับกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ ส่งผลให้ทุกกลุ่มผู้รับบริการที่กล่าวมาข้างต้นมีสุขภาพที่ดีขึ้น สามารถพึ่งพาตนเองได้ในอนาคตในตำบลบางเจ้าฉ่าเป็นหมู่บ้านจักสานซึ่งมีไม้ไผ่สีสุกเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ในชุมชนสามารถหาได้ง่ายโดยไม่ต้องลงทุนสูง และจากการศึกษาความรู้จากปราชญ์ชาวบ้านซึ่งเป็นผู้สูงอายุในชุมชนจากภูมิปัญญาท้องถิ่น พร้อมทั้งศึกษาทางอินเทอร์เน็ต และสื่อออนไลน์ต่างๆ จึงมีการพัฒนานวัตกรรมไม้ไผ่ 4.0 ขึ้นได้โดย ซึ่งกระบวนการการจัดทำได้มีที่ปรึกษา คือ เจ้าหน้าที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบางเจ้าฉ่า ปราชญ์ชาวบ้าน และผู้นำท้องถิ่น รวมถึงภาคีเครือข่ายในตำบลบางเจ้าฉ่า
สิ่งทีคาดว่าจะได้รับ
ผู้รับบริการกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ มีสุขภาพที่ดีขึ้นลดอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อ รวมถึงลดค่าใช้จ่ายในการให้การรักษาพยาบาล
สมมุติฐาน
กลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ มีอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อลดลงเมื่อใช้ไม้ไผ่ 4.0
กิจกรรม/กระบวนการการพัฒนานวัตกรรม
รูปแบบของกิจกรรม /กระบวนการ
การใช้ไม้ไผ่ 4.0 ใช้ในกลุ่มเป้าหมายคือ กลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ ที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อต่างๆในบริเวณร่างกายซึ่งอาศัยอยู่ในเขตพื้นที่ ตำบลบางเจ้าฉ่าอำเภอโพธิ์ทอง จังหวัดอ่างทอง ร่วมกับได้รับการประเมินความปวด (Pain Score) อยู่ในระดับ 2 – 5 คะแนน อีกทั้งไม่ได้รับยาแผนปัจจุบันกลุ่มบรรเทาอาการปวด จำนวน 32 คน
ที่ได้รับเลือกแบบเฉพาะเจาะจง โดยมีคุณสมบัติตามเกณฑ์ดังนี้
1.กลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ ที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อได้รับการประเมินความปวด (Pain Score) อยู่ในระดับ 2 – 5 คะแนน อีกทั้งไม่ได้รับยาแผนปัจจุบันกลุ่มบรรเทาอาการปวด
ขั้นตอนการคัดเลือกกลุ่มเป้าหมาย
1.ผู้ศึกษาประชุมบุคลากรในหน่วยงานเพื่อแจ้งเรื่องการดำเนินงานศึกษา
2. สำรวจกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ ที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อที่มารับบริการที่รพ.สตและในชุมชนซึ่งได้รับการประเมินความปวด (Pain Score) อยู่ในระดับ 2 – 5 คะแนน อีกทั้งไม่ได้รับยาแผนปัจจุบันกลุ่มบรรเทาอาการปวดจำนวน 32 คน
3.ผู้ศึกษาพบกลุ่มเป้าหมายตามคุณสมบัติที่กำหนดและ ทำการแนะนำตัวแจ้งวัตถุประสงค์ของการศึกษา
เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา
เครื่องมือในการศึกษาประกอบ 2 แบบ
1. แบบประเมินความปวด (Pain Scale) คือ
1.1 แบบประเมินแบบ Scale โดยแบ่งเป็นระดับความปวด ตั้งแต่ 1 – 10 คะแนนโดยมีรายละเอียดดังนี้
0 คะแนน หมายถึง ไม่มีความปวดเลย
1 – 2 คะแนน หมายถึง ปวดแบบยอมรับได้
3 - 4 คะแนน หมายถึง มีอาการปวดเล็กน้อยพอทนได้
5 – 6 คะแนน หมายถึง ปวดระดับปานกลาง
6 – 9 คะแนน หมายถึง ปวดมากจนอาจต้องได้รับยาบรรเทาอาการปวด
10 คะแนน หมายถึง ปวดมากจนทนไหวต้องพบแพทย์
2.ไม้ไผ่ 4.0
วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้
1. ไม้ไผ่สีสุก 2. สายยาง 3. มีด เลื่อย 4. เชือกไนล่อน 5. สว่าน 6. กระดาษทราย 7. กาวตราช้าง
วิธีการทำ
1. นำไม้ไผ่สีสุกส่วนที่เป็นโคนมาตัดเป็นท่อนยาวประมาณ 80-90 เซนติเมตร หรือตามความเหมาะสม
2. นำไม้ไผ่มาผ่าซีก และใช้มีดถากส่วนที่เป็นด้านมือจับให้มีขนาดพอดี
3. นำกระดาษทรายมาขัดไม้ไผ่ทั้งอันเพื่อลดคมของไม้ไผ่
4. ใช้สว่านเจาะรูส่วนปลายของไม้ไผ่ทั้ง 2 ด้าน ด้านละ 2 รู
5. ตัดสายยางให้เป็นท่อนยาวประมาณ 35 เซนติเมตร และตัดเชือกยาวประมาณ 80 เซนติเมตร
6. นำเชือกไนล่อนมาร้อยสายยาง และนำไปสอดในรูที่เจาะไว้ทั้ง 2 ข้าง
7. ผูกปมเชือกทั้ง 2 ข้าง ให้แน่น
8. นำเชือกไนล่อนมาพันด้านมือจับเพื่อป้องกันการลื่น
วิธีการใช้
ท่าที่ 1 ยืดเหยียดกล้ามเนื้อช่วยการยืดกล้ามเนื้อน่อง โดยวางส้นเท้าไว้ในห่วงยางแล้วดึงล็อคที่ส้น
เท้า เหยียดขาตรง แล้วจับส่วนที่เป็นด้ามจับพร้อมดึงไม้เข้าหาลำตัว นับ 1-10 ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ 2 บริหารหัวเข่า งอหัวเข่าขึ้นลง แล้วดึงไม้เข้าหาลำตัว นับ 1-10 ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ 3 บริหารต้นขา ยกขาขึ้นลงสลับกัน นับ 1-10
ท่าที่ 4 ลดอาการกล้ามเนื้อขาตึง โดยใช้ท่านอน และวางส้นเท้าไว้ในห่วงยาง ยกขาขึ้นค้างไว้
30-60 องศา แล้วดึงไม้เข้าหาตัว ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ ๕ นวดแก้ไหล่ติด โดยเอาไม้พาดไว้บนหัวไหล่ ใช้มือจับบริเวณปลายทั้ง 2 ด้าน พร้อมโยกไม้
ขึ้นลงบริเวณไหล่ นับ 1-10 ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ 6 นวดแก้ปวดเอวและหลัง โดยเอาไม้ไว้ข้างหลัง ใช้มือจับบริเวณปลายทั้ง 2 ด้าน พร้อม
ยกขึ้นลงนับ1-10
การดำเนินการศึกษา
ขั้นตอนการดำเนินการศึกษา
ผู้ศึกษาดำเนินการศึกษาการเปรียบเทียบอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อก่อนและหลังการใช้ไม้ไผ่ 4.0ในกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ ที่ แบ่งการดำเนินการวิจัย เป็น 3 ระยะดังนี้
1. ระยะเตรียมการ
ผู้ศึกษาตรียมเครื่องมือที่ใช้ในการดำเนินการศึกษา คือ แบบประเมินความปวด และไม้ไผ่4.0
2. ระยะดำเนินการศึกษา
2.1 ผู้ศึกษาแจ้งกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุ ที่มีอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อผู้สูงอายุที่เข้าร่วมการศึกษาและเจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้องรับทราบว่าใช้ไม้ไผ่4.0ในการลดอาการปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อ จำนวน 32 คน
2.2 เมื่อได้กลุ่มเป้าหมายในการศึกษา จำนวน 32 คน ผู้ศึกษาได้ประเมินความปวด ก่อนการใช้ไม้ไผ่ 4.0 1 วัน
2.3 ผู้ศึกษาได้ให้ความรู้และคำแนะนำเกี่ยวการการใช้ไม้ไผ่ 4.0 ที่บ้านของกลุ่มเป้าหมาย และในสถานบริการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบางเจ้าฉ่า และชมรมผู้สูงอายุ โดยมีการใช้ไม้ไผ่ 4.0 ในการบริหารร่างกาย เป็นจำนวน 6 ท่า คือ
ท่าที่ 1 ยืดเหยียดกล้ามเนื้อช่วยการยืดกล้ามเนื้อน่อง โดยวางส้นเท้าไว้ในห่วงยางแล้วดึงล็อคที่ส้นเท้า เหยียดขาตรง แล้วจับส่วนที่เป็นด้ามจับพร้อมดึงไม้เข้าหาลำตัว นับ 1-10 ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ 2 บริหารหัวเข่า งอหัวเข่าขึ้นลง แล้วดึงไม้เข้าหาลำตัว นับ 1-10 ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ 3 บริหารต้นขา ยกขาขึ้นลงสลับกัน นับ 1-10
ท่าที่ 4 ลดอาการกล้ามเนื้อขาตึง โดยใช้ท่านอน และวางส้นเท้าไว้ในห่วงยาง ยกขาขึ้นค้างไว้ 30-60 องศา แล้วดึงไม้เข้าหาตัว ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ ๕ นวดแก้ไหล่ติด โดยเอาไม้พาดไว้บนหัวไหล่ ใช้มือจับบริเวณปลายทั้ง 2 ด้าน พร้อมโยกไม้ขึ้นลงบริเวณไหล่ นับ 1-10 ทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
ท่าที่ 6 นวดแก้ปวดเอวและหลัง โดยเอาไม้ไว้ข้างหลัง ใช้มือจับบริเวณปลายทั้ง 2 ด้าน พร้อมยกขึ้นลงนับ1-10
โดย ใช้ท่าบริหารนี้ทำทุกวัน วันละ 1 ครั้ง เริ่มดำเนินการตั้งแต่ กรกฎาคม 2561
3.ระยะประเมินผลการศึกษา
หลังสิ้นสุดการใช้ไม้ไผ่ 4.0 ครบ 4 เดือนผู้ศึกษาประเมินผลการศึกษาโดยทำการประเมินระดับความปวดเข่าในกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุโดยใช้แบบประเมินความปวด (Pain Scale)
การสรุปผลข้อมูล
ผู้ศึกษานำข้อมูลทั้งหมดมาวิเคราะห์โดยนำคะแนนที่ได้จากการเก็บรวบรวมข้อมูลทั้งก่อนและหลัง การใช้ไม้ไผ่ 4.0 ในกลุ่มประชาชนทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และผู้สูงอายุผู้สูงอายุ มาคำนวณสถิติ คือร้อยละของการลดความปวดพบว่า จำนวนกลุ่มเป้าหมาย ทั้งหมด 32 ราย ผู้ป่วยมีอาการปวดลดลงจำนวน 28 ราย คิดเป็นร้อยละ 87.50และไม่ลดปวดจำนวน 4ราย คิดเป็นร้อยละ 12.50ดังแสดงตารางที่ 1
ตารางที่ 1 แสดงผลการใช้นวัตกรรมไม้ไผ่ 4.0
|
กลุ่มเป้าหมายทั้งหมด(คน) |
ความปวด |
|||
|
ลดลง(คน) |
ร้อยละ |
ไม่ลดลง(คน) |
ร้อยละ |
|
|
32 |
28 |
87.50 |
4 |
12.50 |